6. PFK - abstrakty wystąpień
Marta Andrałojć

Koncepcja włączania innego w Ja w bliskim związku — czyli o spotkaniu psychologii Williama Jamesa ze współczesną psychologią społeczno-poznawczą

Koncepcja włączania innych w Ja Arona i in. [1991] ujmuje bliskość w związkach międzyludzkich jako zjawisko o charakterze poznawczym, a więc polegające na charakterystycznym przetwarzaniu informacji dotyczących partnera bliskiego związku. Artykuł przedstawia podstawowe założenia koncepcji włączania partnera w Ja oraz jej rodowód, łączący klasyczne już teoretyczne ustalenia dokonane przez Williama Jamesa [1890] ze współczesnymi obserwacjami efektów przetwarzania poznawczego dotyczącego własnej osoby versus osób o różnym stopniu bliskości. Zaprezentowane zostają także wspierające model badania naukowe nad poznawczymi implikacjami bliskości – głównie eksperymenty przeprowadzone w paradygmacie poznawczym.


Błażej Bączkowski

O pochodzeniu i znaczeniu wiedzy na temat własnego doświadczenia emocjonalnego — emocje w kontekście teorii umysłu

Wrażliwość macierzyńska, wyznaczająca jakość interakcji opiekuna z dzieckiem we wczesnym dzieciństwie, często jest interpretowana w kontekście teorii przywiązania (por. Czub, 2005). Celem pracy jest natomiast przedstawienie wrażliwości macierzyńskiej rozumianej jako nastawienie opiekuna do traktowania dziecka jako istoty niezależnej i obdarzonej od narodzin własnym umysłem (mind-mindedness) [Meins i in. 2002]. Głównym tematem jest próba ukazania zależności między mind-mindedness a rozwojem dziecięcej teorii umysłu. Znaczenie owej zależności zostanie ukazane na przykładzie powstawania kompetencji emocjonalnych (konkretniej, wiedzy na temat własnego doświadczenia emocjonalnego) oraz zdolności do efektywnej regulacji emocji jako element funkcji wykonawczych (samokontrola). Ponadto autor pragnie zwrócić uwagę, że stosowanie przez rodziców terminów mentalnych, które odnoszą się bezpośrednio do zachowań dziecka a pośrednio do jego stanów mentalnych, pełni rolę scaffoldingu w rozumieniu własnego doświadczenia emocjonalnego przez dziecko [Taumoepeau, Ruffman 2008]. W ten sposób opiekun strukturyzuje niejako „na wejściu” pobudzenie emocjonalne dziecka a poprzez proces werbalizacji (przechodzenie między kodem obrazowym a werbalnym [Maruszewski, Ścigała 1998]) stwarza okazję do uchwycenia afektu w słowa. Wszystko to składa się na powstanie indywidualnej, potocznej teorii emocji, która umożliwia regulację stosunków podmiotu z otoczeniem społecznym.


Paweł Banaś, Krzysztof Kasparek

Deficyty w zakresie funkcji zarządczych i uwagi u sprawców przestępstw agresywnych

Niewiele z badań dotyczących przestępców agresywnych przeprowadzonych zostało w paradygmacie poznawczym. Obecny ich stan zdaje się niemalże całkowicie potwierdzać hipotezę dotyczącą istnienia deficytów uwagi i funkcji zarządczych w tej grupie. Różnice dotyczą zdolności hamowania, szybkości przetwarzania informacji oraz zdolności w zakresie przeszukiwania. Wyniki testów nie wskazują jednak na hipotezę współwystępowania przestępstw agresywnych i ADHD, sugerując raczej etiologię związaną z urazami głowy. Uwaga i funkcje zarządcze lokalizowane są w obrębie kory przedczołowej. Badania neuropsychologiczne wskazują na deficyt w tym obszarze mózgowia istoty szarej w grupie przestępców agresywnych. Niewielka ilość dostępnych danych nie pozwala jednak na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków.


Łukasz Bola

Strategia konfirmacji — niedoskonałość poznawcza czy szybka i ekologicznie wydajna heurystyka?

Strategia konfirmacji (confirmation bias) od lat budzi zainteresowanie naukowców. Jeszcze do niedawna silna była skłonność do traktowania jej jako „błąd” ludzkiego umysłu, odchylenie od matematycznych standardów racjonalności. W niniejszej pracy dokonuje zebrania i usystematyzowania argumentów nurtu ewolucyjnego, opowiadającego się za alternatywną interpretacją strategii konfirmacji- jako wydajnej w realnym środowisku heurystyki. Reinterpretuje klasyczny eksperyment Wasona wskazując jego niedoskonałości i ograniczenia. W drugiej części pracy podaje argumenty na rzecz tezy, że nawet w tak formalnej i abstrakcyjnej dziedzinie działalności ludzkiej jak nauka, strategia konfirmacji nie jest przeżytkiem po adaptacyjnej przeszłości człowieka, ale sposobem myślenia praktycznie umożliwiającym jakiekolwiek badania. Przedstawione argumenty prowadzą do pytania o adekwatność definicji „racjonalności” ludzkiego działania jako zgodności z matematycznymi standardami.


Łukasz Budzicz

Adaptacje ludzkiego umysłu do „wojny” informacyjnej

W artykule spróbuję obronić hipotezę mówiącą, że ludzki umysł wyposażony jest w szereg mechanizmów poznawczych służących do „wojny informacyjnej” tj. umiejętności wyszukiwania, zapamiętywania, oceniania i przetwarzania informacji w kontekście interakcji społecznych w taki sposób, aby przynieść jednostce maksymalną korzyść adaptacyjną. Postaram się wykazać, że sprawne manipulowanie informacją w takich kontekstach ma duże znaczenie dla dostosowania ludzi i tym samym adaptacje temu służące mogły w jakimś stopniu podlegać doborowi naturalnemu, a także wskazać na przykłady badań z obszaru psychologii rozwojowej, społecznej, poznawczej i ewolucyjnej, które wstępnie potwierdzają tą hipotezę.


Krzysztof Cipora, Dominika Czajak

W poszukiwaniu czułej miary efektów uczenia mimowolnego — znaczenie stylu reagowania

W niniejszej pracy podjęto problematykę czułości miar skutków uczenia mimowolnego badanego w paradygmacie uczenia się sztucznych gramatyk, w którym osoby badane uczą się ciągów liter wygenerowanych zgodnie z pewną regułą (o jej istnieniu nie są informowane). Pomimo, że osoby badane nie są w stanie powiedzieć wprost, jaka była reguła wykonują zadanie sprawdzające jej znajomość (np. klasyfikując ciągi jako zgodne z regułą lub nie) powyżej poziomu przypadku. Można przypuszczać, że wynik pomiaru efektów uczenia mimowolnego do pewnego stopnia zależy od strategii reagowania przyjętej przez osobę badaną. Strategia natomiast może być modyfikowana warunkami zadania. W przeprowadzonych badaniach podjęto próbę zmiany takiej strategii poprzez manipulację oczekiwaną trudnością zadania. Strategię impulsywną wzbudzano podając informację, że reguła rządząca tworzeniem ciągów jest prosta, zaś strategia refleksyjna była wzbudzona informacją, że reguła jest trudna. Zakładano, że przyjęcie strategii impulsywnej podczas fazy testowej, już po fazie uczenia, doprowadzi do poprawy wykonania zadania. Osoby badane będą w sytuacji wątpliwej skłonne klasyfikować ciągi jako zgodne z regułą, pomimo mniejszej pewności (niż w przypadku tradycyjnego zadania klasyfikacji). Doprowadzi to do zwiększenia poprawności podejmowanych decyzji. Przyjęcie strategii refleksyjnej natomiast spowoduje obniżenie poziomu wykonania zadania, gdyż w sytuacji wątpliwej osoby badane będą klasyfikować ciągi jako niezgodne z regułą. W przeprowadzonym badaniu pilotażowym uzyskano istotny efekt uczenia się sztucznej gramatyki. Nie wykazano natomiast wpływu oczekiwanej trudności zadania na poprawność jego wykonania. Wynikać to może ze zbyt słabego działania zastosowanej manipulacji. Przedstawiono również propozycje, jak skuteczniej manipulować warunkami zadania by wywołać u osób badanych określone strategie reagowania.


Martyna Gębska

Struktura i rozwój funkcji wykonawczych

Termin funkcje wykonawcze odnosi się do procesów umożliwiających podejmowanie przez podmiot świadomej i zaplanowanej aktywności, ukierunkowanej na określony przez niego cel. W szerokim rozumieniu, można rozpatrywać je z punktu widzenia trzech parametrów: 1/ celów (hill), 2/umiejętności potrzebnych do ich zrealizowanie (skills), 3/ siły woli pozwalającej na inicjowanie działania i jego podtrzymywanie dopóki cel nie zostanie osiągnięty (will). Prezentowana praca jest próbą przedstawienia struktury i organizacji funkcji wykonawczych w kontekście rozwojowym. Koncentruje się na poznawczych kompetencjach (umiejętnościach) konstytuujących funkcje wykonawcze.


Filip Gęsiarz

Savoir-vivre neuroobrazowania, czyli o trafności, rzetelności i poprawnej interpretacji danych uzyskiwanych za pomocą funkcjonalnego rezonansu magnetycznego

W związku ze wzrostem popularności badań z użyciem funkcjonalnego rezonansu magnetycznego, a także przebijaniem się uzyskiwanych w ten sposób wyników do powszechnej świadomości, coraz częściej można się spotkać z pewnymi nadużyciami interpretacyjnymi w tym temacie. Stwarza to potrzebę podkreślenia pewnych standardów, które powinny spełniać badania z wykorzystaniem fMRI, aby mogły być godnymi zaufania. W tym celu w niniejszej pracy opisuje się, na ile rozdzielczość przestrzenno-czasowa samego urządzenia pozwala uzyskiwać trafne wyniki, a także na ile rejestrowany przez nie sygnał jest rzeczywiście dobrą miarą aktywności mózgu. Następnie zwraca się uwagę na kwestie związku wielkości próby i rzetelności uzyskiwanych danych, a także jak pewne powszechnie stosowane procedury statystyczne mogą zafałszować uzyskiwane wyniki. Pracę kończą rozważania nad dopuszczalnymi interpretacjami eksperymentów z użyciem fMRI, a także próba określenia jak powinno wyglądać badanie, aby nie można mieć zarzutów co do jego rzetelności i trafności.


Paweł Gładziejewski

Ewolucja ludzkiego umysłu a kognitywne podstawy transmisji kulturowej

Psychologia ewolucyjna stanowi obecnie najbardziej rozwinięty projekt teoretyczno-badawczy zajmujący się problematyką relacji pomiędzy architekturą kognitywną ludzkiego umysłu a ewolucją hominidów, która doprowadziła do wyłonienia się tego umysłu. Psychologowie ewolucyjni rozumieją umysł jako system niezależnych, wyspecjalizowanych funkcjonalnie modułów powstałych w odpowiedzi na określone problemy adaptacyjne, przed którymi stali ewolucyjni antenaci współczesnych ludzi. W niniejszym artykule chcę przedstawić problematyczne punkty takiej koncepcji i naszkicować teorię, zgodnie z którą ewolucja ludzkiego umysłu sprzyjała powstaniu nie tyle psychoewolucyjnych modułów, co raczej mechanizmów umożliwiających i ukierunkowujących akwizycję treści o charakterze kulturowym. Propozycja taka wydaje się uzgadniać neodarwinowskie spojrzenie na źródła i naturę umysłu z faktem, że ludzkie poznanie podlega wielorakim wpływom o charakterze społeczno-kulturowym.


Kamil Grefkowicz, Magdalena Kujda, Sylwia Grabka, Ewa Grabińska, Aneta Nylec

Heurystyka zakotwiczenia a procesy afektywne

W procesie podejmowania decyzji ludzie często uciekają się do metod heurystycznych zamiast starannie rozważać wszystkie za i przeciw. Same efekty tego typu znane są w psychologii od dosyć dawna, jednak badanie mechanizmów leżących u podłoża heurystyk ma początek dopiero w ostatnim dziesięcioleciu. W bieżącej pracy staraliśmy się wykazać analogiczność efektów wynikających z procesu zakotwiczania znanym w psychologii poznawczej i wpływu afektu na przetwarzanie informacji badanym głównie przez nurt psychologii emocji. W tym celu przeprowadziliśmy dwa badania utrzymane w konwencji podstawowego paradygmatu zakotwiczania używając materiału afektywnego i semantycznego. Otrzymane wyniki wydają się potwierdzać naszą hipotezę. W tekście zostają omówione implikacje teoretyczne i możliwe kierunki dalszych badań.


Justyna Janik

Reality lies in the eyes of the beholder — jak cechy naszej osobowości wpływają na to, jaki świat postrzegamy?

Zdroworozsądkowy pogląd na temat związku percepcji z emocjami mówi, że percepcja bodźców emocjonalnych wyprzedza odczuwanie emocji. Jednak badania wykorzystujące różne paradygmaty psychologii poznawczej oraz elektrookulografię (eye tracking) pokazują, że kolejność ta może być odwrotna. Wykazano, że takie konstrukty jak optymizm – pesymizm, neurotyzm, uogólnione zaburzenie lękowe czy fobia społeczna mogą wpływać na procesy uwagi wzrokowej i determinować, które z bodźców zostaną zauważone a które pominięte. To zniekształcenie uwagowe (attentional bias) jest szczególnie widoczne i dobrze zbadane w wypadku prezentacji twarzy jako bodźców emocjonalnych, w tym zwłaszcza twarzy wyrażających negatywne emocje, takie jak lęk i strach. Takie bodźce są częściej zauważane przez osoby, które mają dyspozycję do odczuwania zgodnych z nimi emocji, co sugeruje, że w przypadku bodźców emocjonalnych uwagą kierują procesy typu top – down, a uwaga wzrokowa aktywnie poszukuje w środowisku bodźców zgodnych z emocjami, do których przeżywania dana osoba ma największą tendencję.


Katarzyna Janoszczyk, Kamil Michalik

Zjawisko heurystyki zakotwiczenia na materiale wizualnym

Na podstawie badań autorstwa Kahneman’a i Tversky’ego [1983, 1974] nad heurystykami zakotwiczenia przeprowadzono analogiczny eksperyment chcąc sprawdzić, czy efekt zakotwiczenia wystąpi nie tylko podczas szacowania danych o charakterze liczbowym, ale także wizualnym, prezentowanym sekwencyjnie. Osoby badane miały oszacować sumaryczną długość wszystkich prezentowanych na slajdach odcinków, które pokazywano w kolejności albo rosnącej albo malejącej. Założono, że osoby badane podawać będą większe oszacowane wielkości dla sekwencji rosnących niż malejących. Postawiona hipoteza potwierdziła się.


Barbara Konat

Zakulisowe poznawanie językoznawstwa kognitywnego

Przyjęcie przez językoznawstwo kognitywne założenia o powiązaniu języka i procesów poznawczych [Lakoff 1991] przyczyniło się do poszerzenia możliwości badań nad językiem o dociekania na temat możliwych powiązań wyrażeń językowych i odpowiadających im sposobów postrzegania świata [Evans, Green 2007].

Niemniej takie spojrzenie na język okazało się niewystarczające. Jak w ostatnich kilku latach zauważyli niektórzy z językoznawców kognitywnych [Bernardez 2007], założenie o zależności języka wyłącznie od procesów poznawczych prowadziłoby do konieczności przyjęcia założenia (wynikającego z fizjologii gatunku ludzkiego), że aparatury poznawcze wszystkich ludzi są prawie takie same. To z kolei, prowadziłoby do paradoksalnego wniosku – jeśli założymy, że istnieje jeden system poznawczy, to musiałby istnieć jeden tylko język [Bernardez 2007]. Takie podejście czyniłoby nurt kognitywny w językoznawstwie bardzo podobnym do nurtu gramatyki generatywnej (zapoczątkowanego przez Noama Chomsky’ego) do którego ten pierwszy stawiał się zawsze w opozycji. Dlatego dodanie do analiz kognitywnych aspektu kulturowego wydaje się niezbędnym krokiem dla adekwatnego opisu języka, co zostaje coraz częściej zauważane w pracach językoznawców kognitywnych.

Celem pracy jest wskazanie, że choć potrzeba uwzględnienia zarówno aspektów biologicznych jak i kulturowych w analizach językoznawczych jest uwzględniana i deklarowana przez badaczy, w praktyce nie ma jeszcze sformalizowanych i skutecznych sposobów badań w pełnym paradygmacie kognitywnym.


Martyna Król

Pobudzenie konstytucjonalne a pobudzenie chwilowe

Artykuł porusza problematykę związków łączących pobudzenie konstytucjonalne z pobudzeniem chwilowym. Opisano w nim biologiczne podłoże oraz funkcjonalną charakterystykę dwóch cech temperamentu: ekstrawersji oraz neurotyzmu. Natężenie w obrębie tych wymiarów uznaje się bowiem za wyznacznik pobudzenia konstytucjonalnego. Pobudzenie chwilowe zostało opisane w kontekście koncepcji Thayera [Nęcka 2000] oraz badań prowadzonych przez Matthewsa i współpracowników [2002]. Liczne badania wykazały wpływ pobudzenia konstytucjonalnego i chwilowego na funkcjonowanie poznawcze [Szymura 2007, Matthews 2002]. Jeżeli pobudzenie konstytucjonalne i chwilowe wywiera wpływ na procesy poznawcze to warto zadać pytanie bardziej podstawowe: jakie związki łączą pobudzenie konstytucjonalne z pobudzeniem chwilowym? Badania Matthewsa [2002] ujawniły niskie i w dużej części nieistotne korelacje pomiędzy pobudzeniem konstytucjonalnym a chwilowym. Wyniki przemawiały na rzecz hipotezy mówiącej o tym, że poziom pobudzenia konstytucjonalnego jest słabym predyktorem pobudzenia chwilowego doświadczanego w konkretnej sytuacji. W artykule opisano badania własne, które miały na celu weryfikację tej hipotezy. Otrzymane rezultaty wykazały słaby związek łączący pobudzenie konstytucjonalne z pobudzeniem chwilowym i, tym samym, potwierdziły obserwacje Matthewsa i współpracowników [2002].


Karolina Łukasik

Ciepło, gorąco, parzy! Czym jest „poczucie ciepła” i co dzięki niemu zyskujemy?

Uczucie doznawane podczas zbliżania się do rozwiązania problemu, nazwane metaforycznie „poczuciem ciepła”, stanowi jeden z przejawów metawiedzy, dotychczas słabo zbadany. Wciąż nie wiadomo, jakie korzyści płyną z odczuwania „poczucia ciepła” oraz jakie mogą być jego dalsze konsekwencje dla procesów poznawczych człowieka. Przeprowadzono badanie o charakterze eksploracyjnym, mające na celu sprawdzenie istnienia zależności pomiędzy siłą odczuwanego „poczucia ciepła”, a zapamiętywaniem. Niniejszy artykuł przedstawia wyniki badania.


Marta Łukowska

Wpływ wzbudzenia pozytywnego afektu na głębokość zaangażowania w środowisko wirtualne

W niniejszych badaniach podjęty został wątek wpływu wzbudzonego eksperymentalnie pozytywnego afektu na głębokość zaangażowania się w środowisko wirtualne (virtual environment, VE). Wychodząc od analizy literatury, postuluje się funkcjonowanie następującej zależności: wzbudzenie pozytywnego afektu, przejawiające się na poziomie mózgowym wzrostem wydzielania dopaminy w obszarach czołowych, ze szczególnym uwzględnieniem grzbietowo-bocznej kory przedczołowej, prowadzić może do wzrostu aktywności tejże struktury. Skądinąd, poziom aktywności DLPFC moduluje głębokość zaangażowania w VE tak, iż im wyższa aktywność, tym mniejsze zaangażowanie. Stąd testowano hipotezę, iż wzbudzenie pozytywnego afektu doprowadzi do obniżenia zaangażowania w VE. W badaniu jako środowisko wirtualne wykorzystano symulację jazdy roller coasterem. Pomiaru dokonano z użyciem dwóch miar: behawioralnej i samoopisowej. Udało się potwierdzić główną hipotezę w odniesieniu do miary behawioralnej. Ponadto zaobserwowano korelację między wynikiem w ramach miary samoopisowej oraz miarą odczuwanej przyjemności z kontaktu z VE. W dyskusji podjęte zostały wątki różnic między miarami, wpływu uprzedniego doświadczenia, jak również wskazane zostały dalsze kierunki badań.


Justyna Maculewicz

Interakcja pomiędzy wzrokiem a słuchem na podstawie efektu McGurka, przy uwzględnieniu rywalizacji słuchowej

Celem mojej pracy jest zaprezentowanie międzymodalnej interakcji pomiędzy wzrokiem a słuchem na podstawie efektu McGurka przy jednoczesnym uwzględnieniu zjawiska rywalizacji słuchowej. Przeprowadzono trzy eksperymenty. Pierwszy z nich dotyczył zjawiska rywalizacji słuchowej. Wyniki tego eksperymentu miały wykazać, czy w układzie słuchowym występuje zjawisko, które można nazwać rywalizacją słuchową, będące analogią rywalizacji dwuocznej, szeroko opisanej w literaturze. Następnie została wykonana próba zreplikowania eksperymentu McGurka na polskich słuchaczach z użyciem bodźców nagrywanych przez osobę polskojęzyczną. Celem było sprawdzenie, czy u polskich słuchaczy występuje efekt McGurka. W trzecim eksperymencie zbadane zostało, czy rywalizacja słuchowa wpływa na efekt McGurka. Celem było określenie wpływu słyszenia dychotycznego na percepcję sygnału mowy podczas jednoczesnej obserwacji osoby mówiącej.


Monika Marszał

Mentalizacja jako konstrukt wielowymiarowy w wyjaśnianiu mechanizmu powstawania i przejawiania się zaburzeń osobowości

W niniejszym artykule przedstawiono zastosowanie teorii mentalizacji do wyjaśniania zaburzeń osobowości w rozumieniu psychodynamicznym. Według najnowszych doniesień P. Fonagy’ego konstrukt ten możemy rozpatrywać na czterech dymensjach, które tworzą charakterystyczny dla danej osoby profil mentalizacji: mentalizacja automatyczna i kontrolowana, poznawcza i afektywna, zorientowana na zewnętrzne lub wewnętrzne cechy self i obiektu oraz zorientowana bezpośrednio na self lub na obiekt. W końcowej części artykułu opisano zastosowanie tak rozumianego modelu mentalizacji do konceptualizacji zaburzenia osobowości borderline.


Tomek Michalik

Przeszłość w tle umysłu. Dolnopaleolityczne narzędzia krzemienne w perspektywie archeologii kognitywnej – zagadnienie kreatywności

Kognitywistyka choć bez wątpienie jest dziedziną multidyscyplinarną, w standardowym rozumieniu nie jest jednak kojarzona z naukami o przeszłości. Niniejszy referat jest próbą przybliżenia stosunkowo jeszcze mało znanej dyscypliny jaką jest archeologia kognitywna i wskazania możliwych płaszczyzn współpracy nauk o poznaniu z prahistorią. Na przykładzie analizy narzędzi dolnopaleolitycznych w kontekście problematyki kreatywności, przedstawione zostaną założenia, metody i procedury stosowane przez archeologów kognitywnych w celu wydobycie informacji o procesach poznawczych naszych przodków. Efekty współpracy kognitywistyki i archeologii mogą być przydatne nie tylko dla badaczy przeszłości, szukających nowych sposobów badania rzeczywistości minionych, ale również wpływać na rozumienie, postrzegania i wyjaśnianie problemów formułowanych we współczesnej kognitywistyce.


Bartosz Mozyrko

Nazywanie kształtów, kształtowanie nazw. O znaczeniu asemantycznych skojarzeń nazw dla projektowania logo

Celem niniejszej pracy jest próba określenia ram dla naturalnego ludziom zjawiska warunkującego kojarzenie asemantycznych typów nazw z pewnymi typami figur. Na bazie autorskich eksperymentów wykorzystujących wiedzę z zakresu funkcjonowania ludzkiego mózgu autor tekstu postara się pokazać, w jaki sposób można zoptymalizować efekt świadomości marki w odniesieniu do obszaru projektowania logo i/lub tworzenia nazwy.


Piotr Olesiński, Barbara Lesz

Co ukrywa metafora — różne rodzaje rzutowania metaforycznego i ich konsekwencje dla percepcji.

Celem pracy jest przedstawienie zależności pomiędzy lingwistyką kognitywną a praktykami społecznymi, ideologia i polityką. Jej zadaniem jest również ukazanie, że sposób w jaki ludzie rozumieją metafory polega na czymś więcej niż jedynie rzutowaniu wiedzy o jednym obiekcie na postrzeganie i rozumienie obiektu drugiego rodzaju [Kiklewicz 2004, s. 229]. Pokazane zostanie, że metafora nie musi być jedynie oparta na analogiach, lecz może je również tworzyć. Może ona również akcentować pewne cechy domeny źródłowej jednocześnie lekceważąc inne. Następnie przedstawiona zostanie rola metafory w polityce i ideologii. Niniejszy artykułu prezentuje w jaki sposób dwie metafory konceptualne, mianowicie KRAJ TO OSOBA i WOJNA TO BAJKA, wpływają na sposób konceptualizacji wojny przez społeczeństwo międzynarodowe, jak fałszują one rzeczywisty obraz konfliktu i przyczyniają się do nieświadomości społeczeństwa międzynarodowego na temat wielu mechanizmów związanych z polityką i życiem społecznym.


Oskar Orzechowski

Tamta strona filozofii umysłu

Założenia jakie wyprowadzić można z rozważań Josefa Mitterera zawartych w książce „Tamta strona filozofii” (podważają słuszność dotychczasowego używania pojęcia „umysł” w nauce i filozofii. Zawarte w drugiej części niniejszego artykułu analizy etymologii i znaczenia słowa „umysł” w języku polskim i angielskim, oraz analizy językowe przeprowadzone przez Annę Wierzbicką potwierdzają wnioski płynące z interpretacji koncepcji Miterera. Podobnie badania dotyczące zagadnienia umysłu w kulturach innych niż kultura europejsko-amerykańska wskazują, iż „umysł” nie jest modelem uniwersalnym, a specyficznym kulturowo. Przyjęcie założeń nie–dualizującego sposobu mówienia w przypadku prób definiowania umysłu rozwiązuje powyżej przedstawione trudności, umożliwia szerszą perspektywę procesów poznawczych człowieka, oraz dostarcza nowych odpowiedzi na pytania wyrosłe na gruncie filozofii umysłu.


Katarzyna Paluszkiewicz

Abdukcja wizualna

Zagadnienia dotyczące rozumowania abdukcyjnego stanowią przedmiot zainteresowań w wielu dziedzinach nauki, począwszy od archeologii i antropologii, kończąc na sztucznej inteligencji. Składniki takich rozumowań mogą mieć charakter zdaniowy, bądź pochodzić z różnych modalności percepcyjnych. Artykuł stanowi wprowadzenie do zagadnienia abdukcji wizualnej. Na początku nakreślam niezbędną bazę pojęciową - koncepcję abdukcji Ch. S. Peirce'a oraz modele rozumowań abdukcyjnych (ze szczególnym uwzględnieniem modelu zaproponowanego przez Paula Thagarda). Następnie omawiam dwa przypadki abdukcyjnych rozumowań, przeprowadzanych przy pomocy obrazów (pochodzących z archeologii i życia codziennego), pokazując ich charakterystyczną strukturę, zgodną z proponowaną w modelu Thagarda.


Agata Sobków

„Starość nie radość”? O inklinacji ku pozytywności i jej konsekwencjach.

Funkcjonowanie osób starszych w obszarze emocjonalnym i poznawczym budzi w ostatnich latach znaczne zainteresowanie wśród naukowców. Zjawisko inklinacji ku pozytywności (positivity bias) opisane przez Laurę Carstensen i współpracowników, polega na preferowaniu bodźców o zabarwieniu pozytywnym przez osoby starsze a także na nadawaniu bodźcom neutralnym a nawet negatywnym, znaczenia pozytywnego.
Dotyczy ono wielu sfer funkcjonowania człowieka, od prostych procesów poznawczych, np. uwagi, poprzez selektywne zapamiętywanie, do preferowania specyficznych relacji społecznych. Przykładowe badania, mechanizm działania oraz implikacje tego zjawiska dla procesu podejmowania decyzji, zostały omówione w tym artykule.


Tomasz Steifer

Hiperobliczenia — nowy paradygmat czy stare bajki

Wystąpienie ma charakter nieformalnego wstępu do mało znanej u nas problematyki tzw. hiperobliczeń – hipotetycznego obliczania funkcji nieobliczalnych dla maszyny Turinga. Wprowadzone zostaną najbardziej podstawowe pojęcia potrzebne do zrozumienia omawianego tematu, zaprezentowane różne poglądy na hiperobliczenia oraz wybrane modele hiperobliczeń omawiane w literaturze. Wspomniana zostanie krytyka samej koncepcji hiperobliczalności. Rozważymy też jakie konsekwencje niesie ze sobą ewentualna prawdziwość pewnych twierdzeń zwolenników hiperobliczalności.


Dorota Żelechowska

Jak w języku współczesnej psychologii wyrazić filozoficzną koncepcję procesu twórczego?

Niniejszy artykuł zawiera próbę przedstawienia filozoficznej koncepcji zachowania twórczego w języku współczesnej psychologii twórczości. Główny przedmiot analizy stanowi teoria estetyczna filozofa Romana Ingardena, z której wybrano tezy odnoszące się do zachowania twórczego, a następnie starano się je wyrazić w aparacie pojęciowym koncepcji interakcji twórczej (autorstwa psychologa Edwarda Nęcki). Owa próba dokonania przekładu pobudzać ma do refleksji nad bardziej ogólnym problemem dotyczącym możliwości przełożenia konstruktów wypracowanych na gruncie jednej dziedziny na obcy (tej dziedzinie) język opisu oraz celowości takich działań.


O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-Share Alike 2.5 License.